Thời đại Khai sáng (The Age of Enlightenment), kéo dài từ thế kỷ XVII đến hết thế kỷ XVIII, đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong lịch sử nhân loại, không chỉ tạo ra bước tiến lớn trong tư tưởng và học thuật ở nhiều lĩnh vực mà còn ảnh hưởng sâu sắc, lâu dài đến đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa của nhiều quốc gia Âu Mỹ. Đây là giai đoạn mà các nhà tư tưởng châu Âu nỗ lực giải phóng con người khỏi sự áp đặt của thần quyền và chế độ phong kiến, đồng thời thúc đẩy tự do tư tưởng và hiểu biết khoa học. Tư tưởng Khai sáng đề cao lý tính, tinh thần tự do và sự tiến bộ của xã hội thông qua tri thức và giáo dục. Những nhà Khai sáng tiêu biểu như J. Locke, Montesquieu, Voltaire, J.J. Rousseau, D. Diderot, A. Smith, và I. Kant, đã tạo ra sự chuyển biến căn bản về nhận thức thế giới, đặt nền móng tư tưởng có tầm ảnh hưởng sâu rộng định hình sự phát triển của nhân loại đến ngày nay.

Năm 2024 đánh dấu một cột mốc ý nghĩa trong lịch sử triết học và văn hóa nhân loại: kỷ niệm 300 năm sinh của Immanuel Kant, một trong những nhà tư tưởng vĩ đại nhất của Thời đại Khai sáng. Kant là người mở đường của trường phái triết học cổ điển Đức. Ông là người tạo ra “bước ngoặt Copernic” của triết học, làm thay đổi căn bản quan niệm của chúng ta về nhận thức khi trở thành người đầu tiên phá vỡ những quan điểm siêu hình trước đó, đồng thời kết thúc cuộc tranh cãi trong “đấu trường siêu hình học” thời bấy giờ. Kant đã khắc phục được tính phiến diện về nguồn gốc, cách thức đạt được tri thức khoa học tồn tại trong nhiều thế kỷ bằng luận điểm nổi tiếng: “Những tư tưởng không có nội dung thì trống rỗng, những trực quan không có khái niệm là mù quáng”. Với việc khởi xướng “phép biện chứng tiên nghiệm” và chỉ ra các nghịch lý của lý tính thuần túy, Kant đã mở ra con đường phát triển mới cho quan niệm biện chứng về tư duy và nhận thức, đặt cơ sở cho các hệ thống biện chứng của Fichte, Schelling, Hegel và biện chứng duy vật của Marx. Phép biện chứng tiên nghiệm của Kant thật sự là một bước ngoặt trong lịch sử tư tưởng nhân loại.

Với mục đích nhìn lại và tôn vinh những di sản to lớn của Kant cũng như Thời đại Khai sáng nói chung, Trường Đại học Văn Lang tổ chức Hội thảo Kỷ niệm 300 năm Immanuel Kant và Thời đại Khai sáng: Con người, Ảnh hưởng và Di sản. Hội thảo là dịp để các học giả, nhà nghiên cứu, người yêu triết học, và người quan tâm đến sự phát triển của xã hội nói chung trao đổi và tìm hiểu sâu hơn về Thời đại Khai sáng, và đặc biệt về cuộc đời, tư tưởng và tầm ảnh hưởng của Kant đối với sự phát triển của nhân loại. Bên cạnh việc tôn vinh những di sản Khai sáng, hội thảo còn là dịp để chúng ta nhìn lại những ảnh hưởng của chúng trong bối cảnh lịch sử và văn hóa cụ thể, cũng như rút ra những hàm ý cho những vấn đề mà chúng ta đang phải đối diện trong thế kỷ 21.

Hội thảo này bao gồm hai phần. Phần 1 – Thời đại Khai sáng trong lịch sử văn minh phương Tây – gồm các bài trình bày nhìn lại một cách khái quát về Thời đại Khai sáng và ý nghĩa của nó trong tiến trình phát triển của văn minh phương Tây. Phần 2 là tọa đàm về I. Kant và ‘Cuộc cách mạng Copernic’ trong triết học – thảo luận về những di sản tư tưởng của ông và ảnh hưởng của chúng cho đến ngày nay.

Như Kant đã từng nhắc đến khẩu hiệu như là tinh thần cốt lõi của Khai sáng: “Hãy dám biết!” (“Sapere aude!”), hội thảo này chính là hiện thực hóa tinh thần đó, mời gọi mỗi người chúng ta tiếp tục dấn thân trên con đường tri thức và lý trí. Hy vọng rằng qua hội thảo này, mỗi người sẽ có những chiêm nghiệm thú vị, tìm thấy những cảm hứng mới, những suy nghĩ sâu sắc hơn, và tiếp tục cuộc hành trình tự khai sáng của mình phía trước.